Thời gian hòa giải tranh chấp đất đai: Quy định và sự thay đổi qua các giai đoạn
- Thứ năm - 16/10/2025 10:16
- |In ra
- |Đóng cửa sổ này
ThS. Phạm Anh Vũ
1. Ý nghĩa của việc quy định thời gian hòa giải tranh chấp đất đai
Hòa giải tranh chấp đất đai là bước đầu tiên trong quá trình giải quyết tranh chấp giữa các bên, thể hiện chính sách nhất quán của Nhà nước trong việc khuyến khích các bên tự thỏa thuận, hạn chế việc đưa vụ việc ra Tòa án hoặc cơ quan hành chính cấp cao hơn. Việc quy định rõ thời hạn hòa giải giúp bảo đảm quyền lợi của người dân, tránh tình trạng kéo dài, chậm trễ trong giải quyết tranh chấp, đồng thời tạo cơ sở pháp lý để xác định trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền.
2. Quy định của Luật Đất đai năm 2013
Theo khoản 3 Điều 202 Luật Đất đai năm 2013, “Thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân cấp xã được thực hiện trong thời hạn không quá 45 ngày, kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai.”
Quy định này cho thấy thời gian hòa giải được ấn định tương đối dài, phản ánh bối cảnh thực tiễn giai đoạn đó khi nhiều địa phương còn hạn chế về nhân lực, cơ sở dữ liệu đất đai và điều kiện tổ chức hòa giải. Khoảng thời gian 45 ngày nhằm bảo đảm cơ quan cấp xã có đủ thời gian xác minh, thu thập tài liệu, tổ chức hòa giả và lập biên bản hòa giải theo đúng trình tự.
3. Sự thay đổi trong Luật Đất đai năm 2024
Luật Đất đai năm 2024 (có hiệu lực từ 01/08/2024) đã rút ngắn thời gian hòa giải. Cụ thể, điểm c khoản 2 Điều 235 quy định:
“Việc hòa giải tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân cấp xã được thực hiện trong thời hạn không quá 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai.”
Sự điều chỉnh này thể hiện xu hướng cải cách thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả và tính kịp thời trong giải quyết tranh chấp. Thời hạn ngắn hơn buộc cơ quan cấp xã phải chủ động hơn trong việc tiếp nhận, xác minh và tổ chức hòa giải, đồng thời đáp ứng yêu cầu của người dân về tính nhanh chóng và thuận tiện trong hoạt động công vụ.
4. Nghị định số 151/2025/NĐ-CP điều chỉnh theo mô hình chính quyền hai cấp
Ngày 12/6/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 151/2025/NĐ-CP quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp, phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đất đai. Tại Phần VIII, Mục I, khoản 5, Nghị định quy định rõ:
“Thời gian thực hiện thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai
a) Thời gian thực hiện thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã không quá 45 ngày kể từ ngày thụ lý đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai;
b) Thời gian thực hiện thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh không quá 50 ngày kể từ ngày thụ lý đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai;
c) Đối với các xã miền núi, biên giới; đảo; vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn; vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn thì thời gian thực hiện quy định tại điểm a và b khoản này được tăng thêm 10 ngày.”
Quy định này đánh dấu sự điều chỉnh phù hợp với bối cảnh hành chính mới sau khi Việt Nam thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, cấp tỉnh và giải thể cấp huyện, hướng tới mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh - xã).
Trong mô hình mới, cấp xã được mở rộng về địa giới, quy mô dân cư, khối lượng công việc và phạm vi thẩm quyền, đồng thời tiếp nhận nhiều chức năng, nhiệm vụ trước đây thuộc cấp huyện, trong đó có công tác quản lý và giải quyết tranh chấp đất đai.
Do vậy, việc tăng thời gian thực hiện thủ tục lên 45 ngày là hoàn toàn hợp lý, bảo đảm sự cân đối giữa yêu cầu rút ngắn thủ tục (theo tinh thần Luật Đất đai 2024) và thực tiễn năng lực tổ chức hành chính ở cơ sở sau khi mở rộng phạm vi quản lý.
5. Kết luận
Thời gian hòa giải tranh chấp đất đai là quy định có tính chất kỹ thuật nhưng phản ánh sâu sắc sự thay đổi trong tổ chức bộ máy và phương thức quản lý nhà nước về đất đai.
Từ 45 ngày (Luật 2013) xuống 30 ngày (Luật 2024), rồi trở lại 45 ngày trong bối cảnh mô hình hai cấp (Nghị định 151/2025/NĐ-CP), pháp luật đã thể hiện sự thích ứng linh hoạt giữa cải cách hành chính và yêu cầu thực tiễn.
Điều quan trọng không chỉ là con số thời hạn, mà là năng lực tổ chức, tinh thần trách nhiệm và khả năng phối hợp của chính quyền cấp cơ sở, những yếu tố quyết định hiệu quả thực tế của hoạt động hòa giải, góp phần xây dựng nền quản trị đất đai minh bạch, gần dân và vì dân.
Hòa giải tranh chấp đất đai là bước đầu tiên trong quá trình giải quyết tranh chấp giữa các bên, thể hiện chính sách nhất quán của Nhà nước trong việc khuyến khích các bên tự thỏa thuận, hạn chế việc đưa vụ việc ra Tòa án hoặc cơ quan hành chính cấp cao hơn. Việc quy định rõ thời hạn hòa giải giúp bảo đảm quyền lợi của người dân, tránh tình trạng kéo dài, chậm trễ trong giải quyết tranh chấp, đồng thời tạo cơ sở pháp lý để xác định trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền.
2. Quy định của Luật Đất đai năm 2013
Theo khoản 3 Điều 202 Luật Đất đai năm 2013, “Thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân cấp xã được thực hiện trong thời hạn không quá 45 ngày, kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai.”
Quy định này cho thấy thời gian hòa giải được ấn định tương đối dài, phản ánh bối cảnh thực tiễn giai đoạn đó khi nhiều địa phương còn hạn chế về nhân lực, cơ sở dữ liệu đất đai và điều kiện tổ chức hòa giải. Khoảng thời gian 45 ngày nhằm bảo đảm cơ quan cấp xã có đủ thời gian xác minh, thu thập tài liệu, tổ chức hòa giả và lập biên bản hòa giải theo đúng trình tự.
3. Sự thay đổi trong Luật Đất đai năm 2024
Luật Đất đai năm 2024 (có hiệu lực từ 01/08/2024) đã rút ngắn thời gian hòa giải. Cụ thể, điểm c khoản 2 Điều 235 quy định:
“Việc hòa giải tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân cấp xã được thực hiện trong thời hạn không quá 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai.”
Sự điều chỉnh này thể hiện xu hướng cải cách thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả và tính kịp thời trong giải quyết tranh chấp. Thời hạn ngắn hơn buộc cơ quan cấp xã phải chủ động hơn trong việc tiếp nhận, xác minh và tổ chức hòa giải, đồng thời đáp ứng yêu cầu của người dân về tính nhanh chóng và thuận tiện trong hoạt động công vụ.
4. Nghị định số 151/2025/NĐ-CP điều chỉnh theo mô hình chính quyền hai cấp
Ngày 12/6/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 151/2025/NĐ-CP quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp, phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đất đai. Tại Phần VIII, Mục I, khoản 5, Nghị định quy định rõ:
“Thời gian thực hiện thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai
a) Thời gian thực hiện thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã không quá 45 ngày kể từ ngày thụ lý đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai;
b) Thời gian thực hiện thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh không quá 50 ngày kể từ ngày thụ lý đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai;
c) Đối với các xã miền núi, biên giới; đảo; vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn; vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn thì thời gian thực hiện quy định tại điểm a và b khoản này được tăng thêm 10 ngày.”
Quy định này đánh dấu sự điều chỉnh phù hợp với bối cảnh hành chính mới sau khi Việt Nam thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, cấp tỉnh và giải thể cấp huyện, hướng tới mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh - xã).
Trong mô hình mới, cấp xã được mở rộng về địa giới, quy mô dân cư, khối lượng công việc và phạm vi thẩm quyền, đồng thời tiếp nhận nhiều chức năng, nhiệm vụ trước đây thuộc cấp huyện, trong đó có công tác quản lý và giải quyết tranh chấp đất đai.
Do vậy, việc tăng thời gian thực hiện thủ tục lên 45 ngày là hoàn toàn hợp lý, bảo đảm sự cân đối giữa yêu cầu rút ngắn thủ tục (theo tinh thần Luật Đất đai 2024) và thực tiễn năng lực tổ chức hành chính ở cơ sở sau khi mở rộng phạm vi quản lý.
5. Kết luận
Thời gian hòa giải tranh chấp đất đai là quy định có tính chất kỹ thuật nhưng phản ánh sâu sắc sự thay đổi trong tổ chức bộ máy và phương thức quản lý nhà nước về đất đai.
Từ 45 ngày (Luật 2013) xuống 30 ngày (Luật 2024), rồi trở lại 45 ngày trong bối cảnh mô hình hai cấp (Nghị định 151/2025/NĐ-CP), pháp luật đã thể hiện sự thích ứng linh hoạt giữa cải cách hành chính và yêu cầu thực tiễn.
Điều quan trọng không chỉ là con số thời hạn, mà là năng lực tổ chức, tinh thần trách nhiệm và khả năng phối hợp của chính quyền cấp cơ sở, những yếu tố quyết định hiệu quả thực tế của hoạt động hòa giải, góp phần xây dựng nền quản trị đất đai minh bạch, gần dân và vì dân.