Một số điểm mới của Luật Tổ chức Toà án nhân dân sửa đổi, bổ sung năm 2025

Ngày 01/7/2025 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024 sửa đổi, bổ sung năm 2025 chính thức có hiệu lực thi hành. Luật sửa đổi 3 Điều gồm: Điều 1(gồm 23 khoản sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân); Điều 2 (gồm:13 khoản Điều 2. Sửa đổi, bổ sung một số điều của luật có liên quan); Điều 3 (Hiệu lực thi hành).
Hiện nay, hệ thống tòa án Việt Nam bước vào một giai đoạn chuyển đổi có ý nghĩa sâu rộng. Nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả xét xử và thực thi quyền tư pháp. Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024 sửa đổi, bổ sung năm 2025 thể hiện bước điều chỉnh mang tính chiến lược, phù hợp với chủ trương thực hiện tinh giản bộ máy, tránh chồng chéo, trùng lắp chức năng, nhiệm vụ của tòa án nhân dân các cấp. Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2025 có một số điểm mới nổi bật như sau:
Thứ nhất: Cơ cấu hệ thống tòa án nhân dân
 Không còn tồn tại Viện kiểm sát nhân dân cấp cao và Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện hệ thống được tổ chức lại thành 3 cấp:
1. Viện kiểm sát nhân dân tối cao
2. Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh.
3. Viện kiểm sát nhân dân khu vực.
Thiết lập Tòa án chuyên biệt tại trung tâm tài chính quốc tế
Thứ 2: Thay đổi về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân

5. Đối với Tòa án nhân dân tối cao

- Luật sửa đổi, bổ sung một số quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân tối cao: Giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của các Tòa án đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo quy định của luật; Giám đốc việc xét xử của các Tòa án khác, trừ trường hợp do luật định; Tổng kết thực tiễn xét xử của các Tòa án, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử; Phát triển án lệ; Đào tạo nguồn nhân lực; bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho Thẩm phán, Thẩm tra viên Tòa án, Thư ký Tòa án, công chức khác, viên chức của Tòa án; bồi dưỡng nghiệp vụ cho Hội thẩm, Hòa giải viên và các đối tượng khác theo quy định của pháp luật;  Quản lý các Tòa án nhân dân và Tòa án quân sự về tổ chức theo quy định của Luật này và các luật khác có liên quan, bảo đảm độc lập giữa các Tòa án theo thẩm quyền xét xử; Đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; trình Quốc hội dự án luật, dự thảo nghị quyết; trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội dự án pháp lệnh, dự thảo nghị quyết; Thanh tra, kiểm tra nghiệp vụ đối với các Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm, Thẩm tra viên Tòa án, Thư ký Tòa án để bảo đảm tuân thủ pháp luật, kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động của Tòa án; Hợp tác quốc tế.
- Về cơ cấu tổ chức: thành lập 03 Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao (đặt tại Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh).

5. Tòa án nhân dân cấp tỉnh

- Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân cấp tỉnh: Sơ thẩm vụ án hình sự theo quy định của luật; Phúc thẩm vụ án, vụ việc mà bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án nhân dân khu vực chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của luật; Giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của Tòa án nhân dân khu vực đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo quy định của luật; Kiểm tra bản án, quyết định của Tòa án nhân dân khu vực đã có hiệu lực pháp luật;  Kiến nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét, kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao đã có hiệu lực pháp luật theo quy định của luật; Thực hiện việc tổng kết thực tiễn xét xử; đề xuất án lệ.
- Về cơ cấu tổ chức: Tòa án nhân dân cấp tỉnh gồm: Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp tỉnh; các Tòa chuyên trách (Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Hành chính, Tòa Kinh tế, Tòa Lao động, Tòa Gia đình và người chưa thành niên); bộ máy giúp việc.

5. Tòa án nhân dân khu vực

- Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân khu vực: Sơ thẩm vụ án, vụ việc theo quy định của luật; Kiến nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh xem xét, kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của Tòa án nhân dân khu vực, Tòa án nhân dân cấp tỉnh đã có hiệu lực pháp luật theo quy định của luật; Thực hiện việc tổng kết thực tiễn xét xử; đề xuất án lệ; Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.
- Về cơ cấu tổ chức: Tòa án nhân dân khu vực gồm: các Tòa chuyên trách (Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Kinh tế, Tòa Hành chính, Tòa Gia đình và người chưa thành niên; Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ tại một số Tòa án nhân dân khu vực); bộ máy giúp việc.
Một điểm mới về tổ chức của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân sửa đổi, bổ sung năm 2025 là thành lập Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Trung tâm tài chính quốc tế do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập, giải thể và quy định về phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa án chuyên biệt theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
Kể từ ngày 01/7/2025, Tòa án nhân dân tiếp nhận nhiệm vụ, thực hiện thẩm quyền được quy định tại nghị quyết số: Số: 01/2025/NQ-HĐTP ngày 27 tháng 6 năm 2025 Hướng dẫn áp dụng một số quy định về tiếp nhận nhiệm vụ, thực hiện thẩm quyền của các tòa án nhân dân.

5. Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế

- Nhiệm vụ, quyền hạn, trình tự, thủ tục tố tụng giải quyết tranh chấp; tiếng nói, chữ viết dùng trong tố tụng, việc áp dụng pháp luật tại Tòa án chuyên biệt; Thẩm phán giải quyết tranh chấp và các nội dung khác có liên quan đến tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt do Quốc hội quy định.
 Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập, giải thể và quy định về phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa án chuyên biệt theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
Thứ ba: Quy định tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao
 Luật Tổ chức Tòa án sửa đổi, bổ sung tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có từ đủ 20 năm trở lên công tác tại Tòa án, trong đó có từ đủ 10 năm trở lên làm Thẩm phán Tòa án nhân dân. Trường hợp đặc biệt phải có từ đủ 05 năm trở lên làm Thẩm phán Tòa án nhân dân hoặc đang là Thẩm phán Tòa án nhân dân, có từ đủ 05 năm trở lên làm Vụ trưởng Vụ chuyên môn nghiệp vụ tại Tòa án nhân dân tối cao, số lượng đề nghị bổ nhiệm không quá 10% tổng số
Thứ tư: Chế độ bầu, cử Hội thẩm
Luật Tổ chức Tòa án sửa đổi, bổ sung quy định chế độ bầu Hội thẩm nhân dân được thực hiện đối với Hội thẩm tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân khu vực. Tòa án nhân dân cấp tỉnh đề xuất nhu cầu về số lượng, cơ cấu thành phần Hội thẩm tại Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân khu vực, đề nghị Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh lựa chọn và giới thiệu người đủ tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật để Hội đồng nhân dân cấp tỉnh bầu Hội thẩm nhân dân.
Thành phần Hội thẩm nhân dân bảo đảm cơ cấu hợp lý, phù hợp với yêu cầu xét xử các vụ án thuộc thẩm quyền của Tòa án và tình hình, đặc điểm của địa phương. Số lượng nhân sự đề xuất bầu Hội thẩm nhân dân phải có số dư.
Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh sau khi thống nhất với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh đề nghị Hội đồng nhân dân cấp tỉnh miễn nhiệm, bãi nhiệm Hội thẩm nhân dân
Việc thực hiện Luật Tổ chức Tòa án nhân dân sửa đổi, bổ sung năm 2025 đánh dấu bước chuyển mình quan trọng của hệ thống tư pháp Việt Nam. Qua mô hình ba cấp Tòa án, thẩm quyền được xác lập rõ ràng hơn, nhân sự được nâng chuẩn, và các cơ cấu tổ chức chuyên biệt được thiết lập để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thực tiễn xét xử và hội nhập.
Tuy vậy, thành công của luật không chỉ nằm ở quy định trên giấy mà còn phụ thuộc rất lớn vào khả năng triển khai, năng lực thực thi và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan tư pháp cùng với sự giám sát, tham gia của người dân. Do đó, cần có sự nỗ lực không ngừng từ chính quyền, ngành Tòa án và cả cộng đồng để đảm bảo rằng những thay đổi này thực sự đi vào thực tiễn, mang lại hiệu quả thiết thực — từ việc xét xử công minh, kịp thời cho đến việc bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức.
Tài liệu tham khảo
1. Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024.
2. Luật Tổ chức Tòa án nhân dân sửa đổi năm 2025
3. Nghị quyết số 01/2025/NQ-HĐTP ngày 27/06/2025 của Hội đồng Thẩm phán tòa án nhân dân tối cao.
4.https://hvannd.edu.vn/bv/ct/16662/mot-so-diem-moi-cua-luat-to-chuc-toa-an-nhan-dan-nam-2025
5.https://tapchitoaan.vn/quy-dinh-moi-cua-luat-to-chuc-toa-an-nhan-dan-sua-doi-bo-sung-nam-202513719.html