Ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh

1. Sự cần thiết của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và học tập học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh
Giảng dạy các học phần lý luận chính trị nói chung và học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng trong các cơ sở giáo dục đại học là quá trình chuyển tải tri thức lý luận vào thực tiễn nhận thức của người học, góp phần hình thành thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng, bồi dưỡng niềm tin, lý tưởng và ý chí hành động đúng đắn. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã nhấn mạnh yêu cầu đổi mới căn bản chương trình, nội dung và phương pháp giáo dục lý luận chính trị theo hướng “khoa học, thực tiễn, sáng tạo và hiện đại”, coi đây là điều kiện quan trọng để nâng cao chất lượng công tác tư tưởng trong giai đoạn hiện nay.
Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và tiến trình chuyển đổi số quốc gia diễn ra mạnh mẽ, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào hoạt động dạy và học tập trở thành yêu cầu khách quan nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu của người học và đòi hỏi quản trị hiện đại trong giáo dục đại học. CNTT không chỉ mang lại sự đa dạng hóa về phương tiện và hình thức giảng dạy, mà còn tạo môi trường học tập mở, linh hoạt, khuyến khích người học chủ động tiếp cận tri thức và rèn luyện kỹ năng tự học, tự nghiên cứu.
Thực tiễn cho thấy, các phương tiện kỹ thuật số như bài giảng điện tử, trình chiếu PowerPoint, video minh họa, tư liệu hình ảnh, mô hình 3D đã giúp cho việc giảng dạy Tư tưởng Hồ Chí Minh trở nên sinh động, hấp dẫn hơn. Việc sử dụng video tư liệu về cuộc đời, sự nghiệp, các địa danh, hiện vật gắn liền với Chủ tịch Hồ Chí Minh, hay các bảo tàng 3D trực tuyến như https://baotanghochiminh.vn/bao-tang-3d.htm đã mở ra khả năng tiếp cận mới mẻ và hiệu quả trong học tập. Điều này giúp sinh viên không chỉ tiếp nhận kiến thức lý luận một cách trực quan, mà còn phát triển năng lực tư duy phản biện, liên hệ thực tiễn và cảm nhận sâu sắc hơn giá trị tư tưởng của Người.
Có thể khẳng định rằng, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh là xu thế tất yếu, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục đại học và mục tiêu hiện đại hóa công tác giáo dục lý luận chính trị của Đảng. Đây vừa là giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, vừa là con đường hiệu quả để truyền tải sâu sắc giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh trong kỷ nguyên số hiện nay.
2. Một số hoạt động đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh gắn với ứng dụng CNTT
Trong bối cảnh tiếp tục thực hiện Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, đòi hỏi công tác đổi mới, nâng cao chất lượng dạy - học các môn lý luận chính trị nói chung và Tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng là một nhiệm vụ chính trị quan trọng.
Ngoài ra, chính sự phát triển của CNTT hiện nay đã tác động đến môi trường giáo dục đại học. Điều đó đòi hỏi hệ thống giáo dục nói chung và các học phần lý luận chính trị, học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng phải đổi mới phương pháp giảng dạy và phương pháp học tập cao hơn nhằm phát triển tư duy, kĩ năng của sinh viên.
Để thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy - học tập gắn với ứng dụng CNTT có hiệu quả, tác giả đề ra và triển khai các hoạt động sau:
Thứ nhất: Biên soạn bài giảng điện tử số hoá
Bài giảng điện tử số hoá các nội dung và hoạt động dạy - học thông qua môi trường multimedia (môi trường đa phương tiện) dưới sự trợ giúp của CNTT. Nội dung bài giảng được truyền dưới dạng: văn bản, đồ hoạ, hoạt ảnh, ảnh chụp, âm thanh, video. Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh được xây dựng dưới dạng một tập hợp các học liệu điện tử (video, hình ảnh động và âm thanh kết hợp với trình diễn slide với các học liệu đa phương tiện) được kết cấu sư phạm để sinh viên có thể tự học thông qua lựa chọn các nội dung học tập, luyện tập, vận dụng và tự kiểm tra - đánh giá.
Thứ hai: Tổ chức đào tạo kết hợp (Blended Learning)
Học kết hợp: tích hợp học trực tuyến với giảng dạy trực diện được coi là một chất xúc tác để nâng cao chất lượng đào tạo. Mặc dù E- learning không phủ nhận vai trò chủ đạo của hình thức dạy truyền thống nhưng với sự tiện ích của hình thức tích hợp này sẽ giúp tăng tính chủ động, khả năng tiếp cận và lĩnh hội kiến thức cho sinh viên cũng như tăng hiệu quả về chi phí, rút ngắn khoảng cách không gian giữa giảng viên và sinh viên, tăng sự hứng thú đối với người học.
Việc áp dụng mô hình Blended Learning trong tổ chức giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh có thể sử dụng một số phương thức sau:
- Mô hình Face-to-face (giảng dạy trực diện hay trực tiếp)
Là hình thức dạy học mà sinh viên tiếp thu nội dung bài học thông qua sự tương tác trực tiếp của giảng viên và kết hợp các phương tiện kết nối internet, phù hợp với những lớp học được tổ chức vào thời điểm sinh viên phân tán (học kỳ hè, thời điểm thi cử, hoặc theo nhu cầu của sinh viên và các nhà trường).
- Mô hình Rotation (mô hình xoay vòng)
Là mô hình học tập linh hoạt, học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh được tổ chức theo trạm, trong đó sinh viên học tập luân phiên giữa các trạm học tập hoặc học tập trực tuyến hoặc học trực tiếp với giảng viên. Mô hình này thường được áp dụng đối với những giảng viên và sinh viên có nhu cầu kết hợp online và offline để tận dụng được những ưu điểm của cả hai hình thức.
- Mô hình Flex (linh hoạt)
Nội dung giảng dạy được phân phối trên nền tảng kĩ thuật số, sinh viên chủ yếu học tập trực tuyến và giảng viên đóng vai trò trực tiếp hướng dẫn, thảo luận. Việc hướng dẫn, thảo luận có thể thực hiện trực tiếp trên giảng đường hoặc thông qua nền tảng trực tuyến.
Thứ ba: Biên soạn tài liệu, số hoá tài liệu tự học
Mục đích của việc biên soạn và số hoá tài liệu nhằm cung cấp cho sinh viên tài liệu học tập có nội dung chắt lọc, trọng tâm để sinh viên có thể chủ động, tự học, tự nghiên cứu và tìm kiếm nội dung liên quan nhằm nâng cao chất lượng dạy - học trên lớp.
Nội dung Tài liệu tự học học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh tập trung vào:
+ Giới thiệu khái quát cấu trúc nội dung Tư tưởng Hồ Chí Minh;
+ Giới thiệu chắt lọc, trọng tâm nội dung từng bài;
+ Giới thiệu các tài liệu tham khảo, tình huống thảo luận, vận dụng và phát
triển sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh trong thực tiễn tương ứng với từng bài;
+ Giới thiệu các phương pháp nghiên cứu, đọc tài liệu tham khảo;
+ Giới thiệu phương pháp làm bài kiểm tra - đánh giá.
3. Một số yêu cầu trong đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh gắn với ứng dụng CNTT
Một là, Yêu cầu về nội dung
- Bài giảng điện tử số hoá học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh trước khi thực hiện các bước chuyển hoá thành video cần phải đảm bảo chính xác về nội dung khoa học và số lượng, chất lượng kiến thức yêu cầu theo chuẩn đầu ra của học phần và của chương tình đào tạo;
- Có khả năng tương thích cao với các nền tảng kỹ thuật số và hệ thống quản lý đào tạo của cơ sở giáo dục;
- Có bản quyền và thương hiệu của cơ sở giáo dục;
- Cho phép, thuận tiện trong việc cập kiến thức mới nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của khoa học và công nghệ cũng như đòi hỏi của đổi mới chương trình đào tạo.
Hai là, Yêu cầu về tính sư phạm và phương pháp truyền đạt
- Trang bị các kiến thức, kỹ năng, thái độ, phẩm chất đạo đức để đạt được chuẩn đầu ra. Nội dung thể hiện rõ trọng tâm về lý thuyết và thực tiễn, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước;
- Thể hiện được đầy đủ các giai đoạn của quá trình dạy học như: Đặt vấn đề - hiểu biết chung - đánh giá - hình thành các tri thức mới - luyện tập - tổng kết - hệ thống hoá tri thức - kiểm tra, đánh giá theo chuẩn đầu ra;
- Phù hợp với đối tượng sinh viên, điều kiện tổ chức giảng dạy, yêu cầu, mục tiêu đề ra (hấp dẫn, lôi cuốn, dễ hiểu, dễ tiếp nhận);
- Tăng cường tính thực tiễn thông qua việc tạo tình huống học tập, định hướng sinh viên vào việc nêu và giải quyết vấn đề, đảm bảo sinh viên có thể đào sâu tư duy, kiến thức và kỹ năng vận dụng kiến thức để giải quyết tình huống, giải quyết vấn đề.
Ba là, Yêu cầu về công nghệ và kỹ thuật
- Đảm bảo yêu cầu về kỹ thuật như tính hợp lý, ổn định, dễ sử dụng, khả năng tương thích cao với các thiết bị công nghệ khác nhau;
- Các nội dung số hoá phải được rà soát, tu chỉnh và tuân theo những quy định hiện hành, đóng gói theo chuẩn SCORM đảm bảo chạy tốt trên các hệ thống học tập (LMS) và môi trường internet;
- Hình ảnh, âm thanh đảm bảo sắc nét, kết hợp tốt giữa yếu tố hình ảnh, âm thanh, hiệu ứng, nghe, nhìn, thao tác và tương tác.
Bốn là, Yêu cầu về học liệu
- Bài giảng text cần đảm bảo: Thời lượng học phần và kiến thức bám sát, phản ánh đầy đủ giáo trình đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo thông qua;
- Tư liệu sử dụng cho bài giảng phải rõ ràng trong trích dẫn nguồn tài liệu, học liệu thảo khảo.
Năm là, Yêu cầu về đội ngũ giảng viên và sinh viên
- Người dạy số: Yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ giảng viên giảng dạy phải liên tục cập nhật, tìm hiểu và triển khai áp dụng những công nghệ mới đang thay đổi hàng ngày hàng giờ để đáp ứng được nhu cầu của sinh viên. Trên nền tảng công nghệ, giảng viên thực hiện vai trò hướng dẫn, truyền tải, kết nối sinh viên với nguồn dữ liệu, học liệu; Giảng viên trở thành người dạy số, phải làm chủ được công nghệ để sẵn sàng hỗ trợ sinh viên trong việc tiếp cận, chấp nhận sử dụng, truyền cảm hứng cho sinh viên để có thể sử dụng công nghệ, khai thác được tối đa nguồn tài nguyên vô giá này. Ngày nay, việc sử dụng các Apps hỗ trợ học tập với tư cách là “nhà giáo ảo”, sử dụng các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), kết nối Internet vạn vật (IoT), máy học (Learning machine), học sâu (Deep learning), Robot dạy học ngày càng trở nên phổ biến. Với sự hỗ trợ của những “chuyên gia ảo” này, dường như sinh viên cũng ngày càng trở nên hứng thú hơn với việc học tập và nghiên cứu, sẵn sàng thử trải nghiệm và đăng ký sử dụng các Apps hỗ trợ thông minh này.
- Người học số: Để đổi mới phương pháp dạy - học học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh gắn với ứng dụng CNTT đòi hỏi sinh viên giờ đây trở thành trung tâm. Sinh viên được chủ động hơn, được tự do lựa chọn các modul được thiết kế sẵn trong bài giảng. Quá trình dạy học sẽ hướng đến sinh viên cần phải làm quen với lịch trình học mới gồm cả học trực tiếp trên lớp và học online trên hệ thống. Sinh viên là một mắt xích quan trọng, do đó sinh viên cần phải chủ động rèn luyện, trang bị những kỹ năng học tập làm việc độc lập cũng như kỹ năng làm việc theo nhóm để đảm bảo hiệu quả công việc - việc học.
4. Kết luận
Ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và học tập học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh là xu thế tất yếu, phù hợp với yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia. Việc tích hợp công nghệ vào quá trình dạy - học không chỉ góp phần hiện đại hóa phương pháp giảng dạy, mà còn tạo điều kiện để người học chủ động, sáng tạo và nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu. Qua đó, hiệu quả truyền thụ tri thức và bồi dưỡng thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng cho sinh viên được tăng cường, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục lý luận chính trị của Đảng trong giai đoạn hiện nay.
Bên cạnh đó, việc triển khai các hình thức dạy học kết hợp (Blended Learning), biên soạn bài giảng điện tử, số hóa học liệu và sử dụng các nền tảng trực tuyến đã mở ra những phương thức tiếp cận mới, mang tính linh hoạt và tương tác cao. Điều này đòi hỏi đội ngũ giảng viên phải không ngừng nâng cao năng lực công nghệ, đổi mới tư duy sư phạm, đồng thời sinh viên cần hình thành kỹ năng học tập trong môi trường số, thích ứng với yêu cầu của xã hội tri thức.
Như vậy, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ là giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo mà còn là con đường hiệu quả để lan tỏa, khẳng định giá trị tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh trong đời sống tinh thần của thế hệ trẻ Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển con người toàn diện trong kỷ nguyên cách mạng công nghiệp lần thứ tư.