Những điểm mới về tiêu chuẩn bổ nhiệm công chứng viên theo quy định của Luật Công chứng năm 2024

ThS. Phạm Anh Vũ

Công chứng viên cung cấp dịch vụ công do Nhà nước ủy nhiệm thực hiện nhằm bảo đảm an toàn pháp lý cho các bên tham gia giao dịch; phòng ngừa tranh chấp; góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức; ổn định và phát triển kinh tế - xã hội[1]. Với vai trò quan trọng này, công chứng viên cần có kiến thức pháp luật sâu rộng, đạo đức nghề nghiệp cao và trách nhiệm cao trong công việc để đáp ứng yêu cầu của xã hội. Sự phát triển của nghề công chứng không chỉ giúp phòng ngừa rủi ro pháp lý mà còn hỗ trợ quá trình phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững. Do đó, tiêu chuẩn bổ nhiệm công chứng viên là một vấn đề quan trọng được quy định rõ trong Luật Công chứng.
Mặc dù Luật Công chứng 2024 có một số thay đổi so với Luật Công chứng 2014, nhưng những yêu cầu về quốc tịch, thường trú, tuân thủ pháp luật, đạo đức nghề nghiệp, sức khỏe và kiểm tra tập sự vẫn được giữ nguyên. Điều này thể hiện sự nhất quán trong chính sách quản lý nghề công chứng, nhằm đảm bảo chất lượng đội ngũ công chứng viên và sự an toàn pháp lý trong các giao dịch dân sự, kinh tế. Bên cạnh đó, Luật Công chứng năm 2024 đã có những điều chỉnh đáng chú ý về tiêu chuẩn bổ nhiệm công chứng viên. Bài viết này, chúng ta sẽ cùng phân tích những sự thay đổi về tiêu chuẩn bổ nhiệm công chứng viên giữa Luật Công chứng năm 2014 và Luật Công chứng năm 2024.
1. Bổ sung quy định về độ tuổi tối đa:
Luật Công chứng 2024 quy định công dân không quá 70 tuổi mới được bổ nhiệm công chứng viên. Việc giới hạn độ tuổi 70 giúp đảm bảo công chứng viên có đủ sức khỏe và sự minh mẫn khi hành nghề. Điều này tránh tình trạng công chứng viên lớn tuổi gặp khó khăn trong việc cập nhật kiến thức pháp luật và tiếp cận các phương thức làm việc hiện đại.
Song, vẫn còn nhiều ý kiến cho rằng, việc đặt giới hạn 70 tuổi có thể khiến một số công chứng viên giàu kinh nghiệm, có uy tín và vẫn đủ sức khỏe bị mất cơ hội hành nghề. Nghề công chứng chủ yếu liên quan đến tư duy pháp lý hơn là sức lao động thể chất, do đó không nhất thiết phải áp dụng giới hạn tuổi cứng nhắc[2].
2. Mở rộng tiêu chuẩn trình độ chuyên môn
Nếu như Luật Công chứng 2014 chỉ yêu cầu có bằng cử nhân luật, thì Luật Công chứng 2024 mở rộng thêm đối tượng có trình độ thạc sĩ luật hoặc tiến sĩ luật. Luật Công chứng 2024 đã tạo điều kiện cho những người không có bằng cử nhân luật nhưng có bằng thạc sĩ hoặc tiến sĩ luật được tham gia vào hoạt động công chứng. Việc cho phép những người này được bổ nhiệm công chứng viên là một bước tiến nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực[3]. Điều này giúp thu hút những người có trình độ chuyên sâu hơn vào lĩnh vực công chứng, từ đó nâng cao tính chất lượng công chứng.
3. Giảm thời gian công tác pháp luật
Thời gian công tác pháp luật tối thiểu được giảm từ 5 năm xuống còn 3 năm, áp dụng cho cả cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ luật. Việc giảm thời gian công tác giúp mở rộng cơ hội cho những người trẻ có năng lực, giảm tình trạng thiếu hụt công chứng viên, nhất là ở các địa phương. Điều này cũng phù hợp với xu hướng cải cách tư pháp, tạo điều kiện cho những người có trình độ cao nhanh chóng tham gia hành nghề.
Tuy nhiên, kinh nghiệm thực tiễn trong lĩnh vực pháp luật là yếu tố quan trọng đối với công chứng viên. Việc giảm thời gian công tác xuống còn 3 năm có thể khiến một số công chứng viên chưa đủ độ chín về chuyên môn và kỹ năng xử lý các tình huống phức tạp. Điều này có thể ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ công chứng.[4]
4. Bỏ quy định về khóa bồi dưỡng nghề công chứng
Luật Công chứng 2024 không còn nhắc đến khóa bồi dưỡng nghề công chứng như một điều kiện thay thế cho đào tạo nghề, qua đó nhấn mạnh tầm quan trọng của đào tạo bài bản, tránh tình trạng "đi đường tắt" mà thiếu kỹ năng chuyên sâu. Điều này cũng góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ công chứng viên.
Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến cho rằng, trước đây, khóa bồi dưỡng nghề công chứng là một lựa chọn linh hoạt cho những người có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực pháp luật nhưng chưa qua đào tạo chính quy về công chứng. Việc loại bỏ lựa chọn này có thể làm giảm cơ hội bổ nhiệm công chứng viên đối với những người thực sự có năng lực nhưng không có điều kiện tham gia khóa đào tạo dài hạn.
Những điều chỉnh trong Luật Công chứng 2024 cho thấy xu hướng linh hoạt hơn trong việc bổ nhiệm công chứng viên, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho những người có trình độ cao và kinh nghiệm phù hợp tham gia hành nghề. Luật Công chứng 2024 có những điểm tiến bộ nhưng cũng đặt ra một số thách thức. Việc giảm thời gian công tác có thể giúp mở rộng nguồn nhân lực nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ thiếu kinh nghiệm thực tiễn. Việc mở rộng đối tượng trình độ cao là một bước tiến nhưng cần cân nhắc kỹ về chất lượng thực hành nghề. Hạn chế độ tuổi 70 là hợp lý trong một số trường hợp nhưng cũng cần linh hoạt hơn.

---