NGUYÊN TẮC SUY ĐOÁN VÔ TỘI

Thứ hai - 30/12/2024 14:07

Gửi bài viết qua email In ra Lưu bài viết này

Nguyên tắc suy đoán vô tội là một trong những nguyên tắc cốt lõi của pháp luật, đặc biệt trong lĩnh vực tố tụng hình sự. Được ghi nhận tại nhiều hệ thống pháp luật trên thế giới và trong các công ước quốc tế về quyền con người, nguyên tắc này khẳng định rằng một người bị buộc tội sẽ được coi là vô tội cho đến khi có phán quyết có hiệu lực pháp luật khẳng định họ phạm tội. Đây không chỉ là một yêu cầu pháp lý, mà còn là biểu hiện của tinh thần thượng tôn pháp luật, bảo vệ quyền con người và hạn chế những sai lầm tư pháp có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến cuộc sống và danh dự của cá nhân. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển của xã hội hiện đại, việc hiểu rõ và thực hiện đúng nguyên tắc suy đoán vô tội không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan tố tụng, mà còn là yêu cầu cấp thiết đối với cộng đồng. Bài viết này sẽ làm rõ khái niệm, ý nghĩa, nội dung và những bất cập, hạn chế trong việc áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội tại Việt Nam, đồng thời đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi nguyên tắc quan trọng này.

1. Khái niệm
            Suy đoán vô tội, tiếng Anh là “presumpsion of innocence” hay “the right to be presumed innocent”, có thể hiểu là quyền được giả định vô tội. Người bị cáo buộc thực hiện một tội phạm được coi là không có tội cho đến khi cơ quan công tố thuyết phục được Tòa án rằng bị cáo đã phạm tội. Nguyên tắc suy đoán vô tội là nguyên tắc cốt lõi trong pháp luật hình sự, nhấn mạnh rằng một cá nhân bị buộc tội được coi là vô tội cho đến khi có bản án tuyên có tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.
            Như vậy, nguyên tắc suy đoán vô tội là những phương châm, định hướng quan trọng phải tuân theo trong tố tụng hình sự (TTHS). Theo đó, một người bị buộc tội được coi là không có tội cho tới khi tội phạm của họ được chứng minh theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định và có bản án kết tội của Toà án đã có hiệu lực pháp luật.[1]
            2. Ý nghĩa của nguyên tắc suy đoán vô tội
            Suy đoán vô tội là một nguyên tắc có vai trò và ý nghĩa hết sức quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án nói chung và quá trình chứng minh nói riêng; giúp hoạt động chứng minh được thực hiện đúng quy định pháp luật, theo trình tự thủ tục nhất định và loại trừ những yếu tố, vấn đề còn nghi ngờ về hành vi phạm tội. Các quy định liên quan đến nguyên tắc suy đoán vô tội được thể hiện trong các giai đoạn TTHS, tạo thành hệ thống các quy phạm ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền con người của người bị buộc tội, bởi lẽ: việc ghi nhận quyền chứng minh của người bị buộc tội sẽ đảm bảo sự cân bằng trong hoạt động TTHS giữa một bên là nhà nước với bộ máy điều tra, truy tố xét xử hùng mạnh được thực hiện bằng quyền lực nhà nước với một bên yếu thế hơn là người bị buộc tội. Đảm bảo người bị buộc tội không bị phân biệt đối xử khi chưa có bản án kết tội có hiệu lực pháp luật của Tòa án và là nhân tố phát triển tính đúng đắn của lĩnh vực TTHS.
            Nguyên tắc suy đoán vô tội cũng mang ý nghĩa định hướng cho việc xây dựng và thực hiện pháp luật TTHS; tạo ra một hành lang pháp lý trong việc điều chỉnh các quan hệ giữa các chủ thể tố tụng, duy trì trật tự và tạo điều kiện cho việc phát huy, bảo đảm các quyền cá nhân, sự công bằng, khách quan. Không chỉ là quyền của người bị buộc tội và nghĩa vụ của bên buộc tội, suy đoán vô tội còn phù hợp với quy luật của nhận thức trong tố tụng hình sự: một người luôn vô tội khi nhà nước không chỉ ra được những bằng chứng chống lại điều này và chứng minh được họ có tội. Như là một điều luật bảo vệ bên yếu thế, chống lại sự xâm hại quyền con người từ phía công quyền, nguyên tắc suy đoán vô tội bảo vệ chính sách nhân đạo của pháp luật hình sự và lợi ích của người bị truy cứu trách nhiệm hình sự, đặt ra yêu cầu cao hơn cho những người tiến hành tố tụng trong việc chứng minh tội phạm: cơ quan tư pháp, điều tra có trách nhiệm phải tìm được bằng chứng chứng minh vô tội song song với việc tìm bằng chứng chứng minh có tội. Đề cao trách nhiệm của các cơ quan THTT, người THTT trước số phận chính trị, danh dự, nhân phẩm và quyền lợi của công dân, nguyên tắc suy đoán vô tội là “lá chắn thép” bảo vệ quyền của người bị tình nghi, bị can, bị cáo, phòng chống oan sai - yếu tố căn bản, thể hiện rõ nhất việc tôn trọng và bảo vệ các giá trị cao quý của con người.
            Suy đoán vô tội có nội dung quan trọng và trọng tâm là bảo vệ chính sách nhân đạo của pháp luật hình sự và lợi ích của người bị truy cứu trách nhiệm hình sự, phản ánh bản chất nhân văn, nhân đạo của pháp luật dân chủ và pháp quyền nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, loại trừ việc buộc tội và kết án thiếu căn cứ.
            3. Nội dung của nguyên tắc suy đoán vô tội
            Một là, người bị buộc tội được coi là không có tội cho tới khi bị kết tội bởi một bản án có hiệu lực pháp luật.
            Quá trình chứng minh tội phạm được thực hiện từ khi có tố giác, tin báo về tội phạm và thông qua các thủ tục: khởi tố vụ án, khởi tố bị can, tiến hành các hoạt động điều tra, kết thúc điều tra đề nghị truy tố, truy tố bằng bản cáo trạng và tiến hành xét xử tại phiên tòa. Nếu có căn cứ để kết tội thì Tòa án sẽ ra bản án kết tội. Một người chỉ có thể bị coi là có tội khi có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, không bị kháng cáo, kháng nghị. Như vậy, thời điểm chấm dứt quyền được suy đoán vô tội là thời điểm bản án kết tội có hiệu lực pháp luật. Kể từ thời điểm này, người bị buộc tội trở thành người có tội và bị loại khỏi phạm vi chủ thể được suy đoán vô tội.[2] Ngược lại, người được tuyên là vô tội vẫn tiếp tục được suy đoán vô tội trong giai đoạn xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm
            Điều 31 Hiến pháp năm 2013 của Việt Nam quy định: "Người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự luật định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật." Điều này có nghĩa là, Toà án là cơ quan duy nhất có quyền xét xử và kết tội một người, không một cá nhân, cơ quan, tổ chức nào có thể phán quyết một người phạm tội, kể cả cơ quan điều tra, truy tố. Bên cạnh đó, Bộ luật TTHS năm 2015 đã ghi nhận, Toà án là cơ quan duy nhất có quyền tuyên một người là phạm tội. Theo khoản 1, Điều 326 Bộ luật TTHS năm 2015: “Chỉ Thẩm phán và Hội thẩm mới có quyền nghị án”.
            Việc ghi nhận nguyên tắc suy đoán vô tội nhằm khắc phục sự định kiến của các cơ quan tiến hành tố tụng, của người tiến hành tố tụng đối với người bị tình nghi, người bị tạm giữ, tạm giam, bị cáo, bị can, đồng thời tạo điều kiện để những người này thực hiện quyền bò chữa của mình.
            Hai là, nghĩa vụ chứng minh tội phạm thuộc về bên buộc tội, tức cơ quan tiến hành tố tụng.
            Nội dung này được thể hiện ở Điều 10 Bộ luật TTHS năm 2015: “Trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về các cơ quan tiến hành tố tụng. Bị can, bị cáo có quyền nhưng không buộc phải chứng minh là mình vô tội.” Người bị buộc tội có quyền nhưng không có nghĩa vụ phải chứng minh. Các cơ quan tiến hành tố tụng phải chứng minh một người đã thực hiện tội phạm. Quá trình chứng minh được thực hiện ở cả ba giai đoạn độc lập của quá trình tố tụng: điều tra, truy tố, xét xử. Các chủ thể có nghĩa vụ chứng minh ở các giai đoạn này phải chịu trách nhiệm về việc chứng minh đó, hướng tới mục đích đảm bảo đúng người, đúng tội. Nếu cơ quan điều tra chưa chắc chắn về tính chính xác của chứng cứ thì không ra kết luận điều tra; nếu Viện Kiểm sát còn vướng mắc về hồ sơ vụ án thì không ra cáo trạng; nếu chứng cứ chưa đủ thì Tòa án không kết tội. Người bị buộc tội không bị buộc phải đưa ra lời khai chống lại mình và có quyền giữ im lặng, không trả lời các câu hỏi của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng. Không được dùng lời nhận tội của bị can, bị cáo làm chứng cứ duy nhất để kết tội. Việc suy đoán vô tội được thừa nhận cho đến khi có bản án kết tội của Tòa án có hiệu lực pháp luật.
            Ba là, việc chứng minh tội phạm phải được thực hiện theo một trình tự, thủ tục nghiêm ngặt do Luật TTHS quy định.
            Pháp luật TTHS yêu cầu tội phạm nào cũng phải được chứng minh theo trình tự, thủ tục luật định nhằm đảm bảo nguyên tắc suy đoán vô tội được áp dụng trên thực tế. Điều 7 Bộ luật TTHS năm 2015 xác định: “Mọi hoạt động TTHS phải được thực hiện theo quy định của Bộ luật này. Không được giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử ngoài những căn cứ và trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định”. Chứng cứ sẽ vô hiệu (Điều 87), hồ sơ phải được trả lại để điều tra bổ sung (Điều 236 và Điều 280), bản án bị hủy để điều tra lại hoặc xét xử lại khi xét xử phúc thẩm (Điều 358) và trong thủ tục giám đốc thẩm (khoản 3, Điều 371, Điều 388) nếu phát hiện có vi phạm thủ tục tố tụng.
            Bốn là, khi không đủ và không thể làm sáng tỏ căn cứ để buộc tội, kết tội theo trình tự, thủ tục luật định thì cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải kết luận người bị buộc tội không có tội. Cụ thể, đoạn 2 Điều 13 Bộ luật TTHS năm 2015 quy định: “Khi không đủ và không thể làm sáng tỏ căn cứ để buộc tội, kết tội theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định thì cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tổ tụng phải kết luận người bị buộc tội không có tội”. Đây là quy định mới so với BLTTHS năm 1988 và BLTTHS năm 2003. Lúc này, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải kết luận người bị buộc tội là không có tội và trả tự do cho họ, đồng thời phải ra quyết định đình chỉ điều tra (trong giai đoạn điều tra), đình chỉ vụ án (trong giai đoạn truy tố hoặc xét xử) hoặc tuyên bố bị cáo vô tội (tại phiên tòa xét xử của Tòa án). Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng không được đối xử với người bị buộc tội như người phạm tội, không được định kiến, thiên lệch khi giải quyết vụ án. Quyền con người của người bị buộc tội phải được tôn trọng ngay cả khi bị áp dụng các biện pháp cưỡng chế, ngăn chặn, người bị buộc tội chỉ bị hạn chế một phần quyền con người trong giới hạn luật định.
            Bộ luật TTHS năm 2015 quy định mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể. Không ai bị bắt nếu không có quyết định của Tòa án, quyết định hoặc phê chuẩn của VKS, trừ trường hợp phạm tội quả tang. Việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, cưỡng chế phải được thực hiện theo quy định của pháp luật TTHS. Nghiêm cấm các hình thức tra tấn, bức cung, dùng nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, tính mạng, sức khỏe của con người.[3]
            Năm là, mọi nghi ngờ trong quá trình tố tụng đều phải được giải thích theo hướng có lợi cho người bị buộc tội. Mọi nghi ngờ về tính xác thực của những chứng cứ dùng để chứng minh sự thật vụ án, nếu không thể làm sáng tỏ theo trình tự luật định, mặc dù cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng đã áp dụng các biện pháp cần thiết theo trình tự, thủ tục do Bộ luật Tố tụng hình sự quy định, thì phải được áp dụng pháp luật theo hướng có lợi cho người bị buộc tội.
            3. Một số bất cập, hạn chế trong việc áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội trong thực tiễn xét xử
            Nguyên tắc suy đoán vô tội là một trong những nguyên tắc cơ bản của hệ thống tư pháp hình sự, nhằm bảo vệ quyền lợi của bị cáo và đảm bảo rằng họ không bị kết tội nếu không có chứng cứ rõ ràng. Tuy nhiên, trong thực tiễn xét xử ở nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, nguyên tắc này vẫn còn gặp phải một số bất cập và hạn chế, ảnh hưởng đến tính công bằng và khách quan của quá trình tố tụng.
            Thứ nhất, việc áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội trong thực tiễn xét xử hiện nay vẫn chưa được thực hiện một cách thống nhất, gây ra những bất cập trong quá trình tố tụng. Trong một số vụ án, các cơ quan tố tụng, đặc biệt là cơ quan điều tra, có xu hướng coi bị can, bị cáo là "người có tội" ngay từ giai đoạn đầu của quá trình điều tra. Thực tế này dẫn đến việc thu thập chứng cứ chủ yếu theo hướng buộc tội thay vì tìm kiếm sự thật một cách khách quan. Khi cơ quan điều tra đã định hình sẵn quan điểm về tội phạm, việc thu thập chứng cứ có thể bị ảnh hưởng, bỏ qua các yếu tố có lợi cho bị cáo hoặc không xem xét các khả năng vô tội. Điều này không chỉ làm sai lệch quá trình điều tra mà còn tác động tiêu cực đến tính công bằng trong quá trình xét xử sau này. Khi bị cáo bị coi là có tội trước khi có bản án của tòa án, quyền lợi của họ có thể bị xâm phạm, dẫn đến nguy cơ kết án oan sai. Hệ quả là nguyên tắc suy đoán vô tội bị suy yếu, làm giảm niềm tin của công chúng vào hệ thống tư pháp.    Thứ hai, một trong những vấn đề lớn trong việc áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội là thiếu sự phân biệt rõ ràng giữa "nghi ngờ hợp lý" và "đủ chứng cứ". Trong thực tế, các cơ quan tố tụng có thể chỉ dựa vào những nghi ngờ hợp lý mà không có chứng cứ xác đáng để chứng minh tội phạm. Điều này thường dẫn đến tình trạng "nghi ngờ" được coi như là "bằng chứng", tạo ra sự lạm dụng khái niệm này để đưa ra các quyết định như tạm giam, bắt giữ hoặc buộc tội bị cáo trước khi xét xử. Ngoài ra, việc lạm dụng "nghi ngờ hợp lý" cũng làm giảm tính minh bạch của quá trình điều tra, khiến cho các quyết định tạm giam hay khởi tố không thực sự phản ánh đúng thực tế vụ án.
            Thứ ba, vi phạm quyền được bảo vệ của bị cáo trong giai đoạn điều tra. Các cơ quan tố tụng chỉ chú trọng vào việc thu thập chứng cứ buộc tội mà không đảm bảo quyền bào chữa và bảo vệ quyền lợi của bị cáo, tạo ra một môi trường không công bằng, làm giảm đi tính khách quan của quá trình tố tụng. Điều này dẫn đến tình trạng bị cáo có thể bị tạm giam quá lâu. Tạm giam kéo dài là một trong những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến việc áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội, đặc biệt là khi bị cáo bị tạm giam trong thời gian dài mà không có đủ chứng cứ kết tội. Việc này không chỉ vi phạm quyền tự do cá nhân của bị cáo mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng về mặt tâm lý và sức khỏe. Khi bị tạm giam lâu dài, bị cáo phải chịu đựng điều kiện sống khắc nghiệt, thiếu thốn, bị cách ly khỏi gia đình và xã hội, dẫn đến việc tạo ra áp lực tâm lý lớn. Trong hoàn cảnh như vậy, bị cáo dễ dàng trở thành đối tượng bị ép cung, khai báo sai sự thật hoặc nhận tội một cách không chính xác chỉ để kết thúc sự tra tấn tinh thần và được trả tự do.
            Thứ tư, ảnh hưởng của truyền thông. Trong các vụ án hình sự, truyền thông là một yếu tố không thể xem nhẹ. Cơ quan thông tin đại chúng có thể giúp cho nguyên tắc xét xử công khai và tác dụng tuyên truyền pháp luật của Tòa án vượt xa không gian chật hẹp của phòng xử án.[4] Tuy nhiên, các cơ quan truyền thông đưa tin quá sớm về tính chất của vụ án trước khi có kết luận chính thức từ tòa án có thể khiến xã hội hình thành nhận định về sự có tội của người bị tình nghi ngay từ giai đoạn đầu. Khi dư luận đã bị chi phối bởi các thông tin này, nghi phạm có thể bị đánh giá là có tội dù chưa qua xét xử. Truyền thông khi thiếu trách nhiệm trong việc đưa tin có thể làm cho việc xét xử trở nên không công bằng vì các thẩm phán và cơ quan tố tụng có thể bị ảnh hưởng bởi áp lực dư luận. Hơn nữa, sự chú ý quá mức của truyền thông có thể dẫn đến việc không bảo vệ được quyền riêng tư và danh dự của bị cáo.
            4. Kiến nghị nâng cao hiệu quả áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội
            Một là, cần làm rõ các quy định trong Bộ luật Tố tụng Hình sự và các văn bản hướng dẫn thi hành về nguyên tắc suy đoán vô tội, nhất là trong các giai đoạn điều tra, truy tố và xét xử. Cần có những hướng dẫn chi tiết về việc làm thế nào để bảo vệ nguyên tắc này trong suốt quá trình tố tụng. Chẳng hạn, trong giai đoạn điều tra, cần hạn chế tối đa việc tiết lộ thông tin về nghi can khi chưa có đủ bằng chứng xác thực. Các cơ quan điều tra cũng cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về thu thập và xử lý chứng cứ, đảm bảo không áp dụng các biện pháp ép cung hay bức cung. Ở giai đoạn truy tố, viện kiểm sát phải dựa trên chứng cứ rõ ràng, khách quan và không dựa vào cảm tính hay áp lực từ dư luận. Trong giai đoạn xét xử, tòa án phải luôn giữ vai trò trung lập, đảm bảo mọi phán quyết dựa trên chứng cứ được kiểm tra công khai và tranh tụng công bằng. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế giám sát độc lập để xử lý các trường hợp vi phạm nguyên tắc này. Những quy định và hướng dẫn chi tiết như vậy không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của bị can, bị cáo mà còn tăng cường niềm tin của người dân vào hệ thống tư pháp.
            Hai là, xác định ranh giới giữa "nghi ngờ hợp lý" và "chứng cứ xác đáng". Việc xác định ranh giới giữa "nghi ngờ hợp lý" và "chứng cứ xác đáng" là yếu tố quan trọng trong việc đảm bảo tính công bằng và khách quan của quá trình tố tụng hình sự. Cần quy định rõ rằng, trong mọi giai đoạn tố tụng, "nghi ngờ hợp lý" chỉ là cơ sở để tiếp tục điều tra hoặc làm rõ các tình tiết, chứ không phải là căn cứ để kết luận bị cáo có tội. Điều này đặc biệt quan trọng nhằm tránh việc sử dụng các nghi ngờ mang tính cảm tính hoặc suy đoán để buộc tội. Các cơ quan tố tụng phải có trách nhiệm chứng minh tội phạm bằng các chứng cứ xác đáng, rõ ràng và khách quan. Chứng cứ này cần được thu thập, kiểm tra và đánh giá theo đúng trình tự pháp luật, đảm bảo không vi phạm quyền con người và quyền công dân của bị cáo. Để làm được điều này, các quy định pháp luật cần chi tiết hóa tiêu chí "nghi ngờ hợp lý", xác định rõ những yếu tố nào có thể coi là cơ sở hợp pháp để điều tra tiếp tục. Đồng thời, cần có quy định cấm việc kết luận vội vàng hoặc sử dụng "nghi ngờ hợp lý" làm bằng chứng duy nhất để buộc tội. Quy trình tố tụng phải bảo đảm tính minh bạch, công khai và dựa trên nguyên tắc tranh tụng, nơi cả bên buộc tội và bên bào chữa đều được đảm bảo quyền lợi.
            Ba là, giảm thiểu việc tạm giam. Cần quy định rõ ràng các trường hợp cụ thể được tạm giam và hạn chế tối đa việc tạm giam trong các vụ án không có chứng cứ rõ ràng. Thay vào đó, cần ưu tiên các biện pháp bảo lãnh, bảo đảm không gây tổn hại đến quyền lợi bị cáo. Việc sử dụng biện pháp tạm giam cần được kiểm soát chặt chẽ và chỉ áp dụng trong những trường hợp thực sự cần thiết. Các quy định pháp luật cần làm rõ các trường hợp cụ thể khi tạm giam là biện pháp tối ưu, chẳng hạn như đối với các tội nghiêm trọng có nguy cơ đe dọa an ninh trật tự xã hội hoặc khi có căn cứ cho rằng bị can, bị cáo sẽ bỏ trốn, tiêu hủy chứng cứ hoặc gây ảnh hưởng đến quá trình điều tra. Đồng thời, cần hạn chế tối đa việc tạm giam trong các vụ án không có chứng cứ rõ ràng, tránh tình trạng lạm dụng biện pháp này dẫn đến vi phạm quyền tự do cá nhân và làm tổn hại đến danh dự, uy tín của người bị buộc tội. Ngoài ra, cần có cơ chế giám sát hiệu quả đối với việc áp dụng các biện pháp này nhằm đảm bảo chúng được thực thi đúng mục đích và không bị lợi dụng.
            Bốn là, quy định về truyền thông trong vụ án hình sự. Việc đưa tin và phát ngôn về các vụ án đang trong quá trình điều tra và xét xử, đặc biệt là các vụ án nghiêm trọng, đòi hỏi sự cẩn trọng và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật. Để đảm bảo tính khách quan và công bằng, cần thiết lập các quy định pháp lý rõ ràng và chặt chẽ về vấn đề này. Các cơ quan truyền thông cần tuân thủ nguyên tắc không được kết luận hay ám chỉ về tội danh của bất kỳ cá nhân nào trước khi có bản án cuối cùng của tòa án. Trong các vụ án nghiêm trọng, sự lan truyền thông tin không chính xác hoặc mang tính định kiến có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình điều tra, xét xử cũng như tâm lý xã hội. Do đó, cần có các chế tài xử phạt nghiêm minh đối với hành vi vi phạm, đồng thời khuyến khích việc đưa tin một cách trung thực, khách quan và trách nhiệm. Các cơ quan chức năng cũng cần xây dựng cơ chế cung cấp thông tin chính thức, minh bạch và kịp thời để tránh những hiểu lầm không đáng có. Việc điều chỉnh hành vi phát ngôn và đưa tin này không chỉ bảo vệ quyền con người mà còn tạo điều kiện cho quá trình tố tụng diễn ra một cách công bằng, minh bạch và đúng pháp luật.
            Năm là, tăng cường công tác tuyên truyền và giáo dục. Nguyên tắc suy đoán vô tội không chỉ là nền tảng trong tố tụng hình sự mà còn phản ánh giá trị nhân văn và tinh thần thượng tôn pháp luật. Thông qua các chương trình tuyên truyền, người dân có thể hiểu rõ hơn rằng một người chưa bị kết tội thì vẫn được coi là vô tội, bất kể dư luận hay các thông tin bên lề. Những chương trình này cần được thiết kế linh hoạt, sử dụng các phương tiện truyền thông như truyền hình, radio, mạng xã hội và tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm tại cộng đồng. Nội dung tuyên truyền cần cụ thể, dễ hiểu và gắn với các tình huống thực tế để tạo sự gần gũi và hiệu quả. Đặc biệt, đối với các cơ quan chức năng, các khóa tập huấn và hội nghị chuyên đề có thể giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội trong công việc. Ngoài ra, cần xây dựng các chiến dịch truyền thông dài hạn, nhấn mạnh vai trò của nguyên tắc này trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân và xây dựng niềm tin vào hệ thống tư pháp.
            KẾT LUẬN
            Nguyên tắc suy đoán vô tội là nền tảng cốt lõi trong hệ thống pháp luật hiện đại, phản ánh tinh thần nhân văn và cam kết bảo vệ quyền con người của một quốc gia pháp quyền. Việc đảm bảo thực thi nguyên tắc này không chỉ góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bị can, bị cáo mà còn nâng cao tính minh bạch, công bằng trong hệ thống tư pháp, củng cố niềm tin của người dân vào pháp luật. Tuy nhiên, để nguyên tắc suy đoán vô tội thực sự đi vào cuộc sống, cần có sự hoàn thiện cả về mặt pháp lý và thực tiễn thông qua việc xây dựng các quy định chi tiết, tổ chức các chương trình tuyên truyền và tăng cường giám sát việc thực hiện. Đây không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan tư pháp mà còn đòi hỏi sự tham gia, đồng thuận của toàn xã hội. Chỉ khi nguyên tắc này được tôn trọng và thực hiện một cách triệt để, chúng ta mới có thể bảo đảm quyền con người được bảo vệ một cách toàn diện, đồng thời xây dựng một hệ thống pháp luật công bằng, văn minh và tiến bộ.

[1] Ngô Ngọc Diễm, Đỗ Thị Hà, (năm 2022), “Bàn về nguyên tắc suy đoán vô tội trong tố tụng hình sự Việt Nam”, Tạp chí điện tử Luật sư Việt Nam, https://lsvn.vn/ban-ve-nguyen-tac-suy-doan-vo-toi-trong-to-tung-hinh-su-viet-nam1650730503-a117964.html

[2] Mai Thanh Hiếu, (năm 2023), “Nội dung nguyên tắc suy đoán vô tội trong pháp luật tố tụng hình sự Pháp và Việt Nam”, Tạp chí Luật học, Trang 55-69

[3] Điều 10 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

[4] Đặng Đình Thái, (năm 2023), “Các vi phạm và giải pháp bảo đảm thực hiện nguyên tắc suy đoán vô tội”, Tạp chí Tòa án nhân dân điện tử, https://tapchitoaan.vn/cac-vi-pham-va-giai-phap-bao-dam-thuc-hien-nguyen-tac-suy-doan-vo-toi9688.html

Tác giả bài viết: CN. Lê Thị Hồng Uyên